Czy przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych ma wpływ na wyniki sportowe?

autor: Katarzyna Żbikowska-Jusis, opublikowano: 06/04/2012

Tabletki antykoncepcyjne zrewolucjonizowały świat. Co do tego nie ma żadnych wątpliwości. Jest to bowiem najwygodniejsza, a zarazem najskuteczniejsza metoda antykoncepcji jaką dotychczas wymyślono. Skuteczność tabletek wynosi 99,8%, a jedyną niewygodą jest w zasadzie... pamiętanie o ich stałych przyjmowaniu.

Badania przeprowadzone w USA dowodzą, że tabletki są formą antykoncepcji najczęściej wybieraną przez sportsmenki. Niewątpliwie główną przyczyną stojącą za tym wyborem jest właśnie duża skuteczność tej metody antykoncepcji. Ostatnią rzeczą, której chciałaby doświadczyć wyczynowa biegaczka na moment przed ważnymi zawodami, pokroju np. Igrzysk Olimpijskich, to zapewne informacja o nieplanowanej ciąży!

Przyjmowanie pigułek hormonalnych daje również możliwość dostosowania cyklu do własnych potrzeb np. do kalendarza zawodów, co jest niewątpliwą ich zaletą. Wokół tego ostatniego aspektu narosło wiele mitów i na pewno niejedna osoba czytająca ten tekst nawiązałaby zaraz do zaleceń na opakowaniach tabletek (21 dni i tydzień przerwy) oraz do kwestii „rozregulowania cyklu hormonalnego”. Większość ginekologów jest jednak zgodna co do tego, że stosując nowoczesne pigułki, okazjonalnie można zrobić odstępstwo od reguły i zrezygnować z tygodniowej przerwy pomiędzy opakowaniami tabletek, w celu przesunięcia krwawienia na bardziej dogodny termin. I to bez szkody dla zdrowia.

Czy jednak regularne przyjmowanie hormonów ma wpływ na wydolność organizmu i w efekcie na wynik sportowy?

Naukowcy niejednokrotnie zadawali sobie to pytanie. Wszak laboratoria na całym świecie prowadzą badania nad różnymi czynnikami wpływającymi na wydolność ludzkiego organizmu. Współczesny sport wyczynowy to mieszanka naukowo dobranych treningów, odnowy biologicznej, odżywiania oraz suplementacji. Przecież sportowcy wyczynowi są wciąż zmuszani do pokonywania kolejnych „barier nie do pokonania”!

Naukowców interesuje kilka różnych aspektów jeśli chodzi o stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Jedną z głównych kwestii jest przyrost masy ciała, który był i jest, jednym z najistotniejszych elementów w życiu biegaczek długodystansowyh czy gimnastyczek. Ten temat interesuje zarówno same sportsmenki, jak i ich trenerów, którym zależy na jak najlepszych wynikach swoich podopiecznych. Badania naukowe jednoznacznie dowodzą jednak, że nowoczesne tabletki antykoncepcyjne generalnie nie powodują przyrostu masy ciała. U niektórych kobiet nieodpowiednio dobrane środki mogą powodować stymulację apetytu (ale nie sam przyrost wagi) lub zarzymywanie wody w organizmie (co czasowo zwiększa masę ciała).

Innym badanym aspektem jest wpływ stosowanych hormonów na zmianę (zmniejszenie) siły mięśni. Siła mięśni podlega naturalnym zmianom podczas cyklu miesiączkowego ponieważ jest zależna w dużej mierze od poziomu kobiecego hormonu – estrogenu. Stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych dostarczających wyważonych dawek estrogenu wpływa wyrównująco na poziom tego hormonu we krwi podczas całego cyklu. W związku z tym, u zawodniczek stosujących tabletki hormonalne zaobserwowano mniejsze zróżnicowanie siły mięśni w ciagu miesiąca, niż u tych kobiet, które tabletek nie stosowały.

Mimo nieprzerwanych badań naukowcy nadal nie mają jasnej odpowiedzi na pytanie czy pigułka ma negatywny wpływ na wydolność organizmukobiety. Niektóre badania sugerują, że przyjmowanie tabletki antykoncepcyjnej zmniejsza VO2max (pułap tlenowy). Taki wynik dały m.in. badania kanadyjskich naukowców, którzy doszli do wniosku, że po dwóch miesiącach stosowania tabletek antykoncepcyjnych pułap tlenowy VO2max u grupy kobiet (o średniej wartości VO2max równej 50ml/kg/min) zmniejszył się o 4.7% . Bardzo podobny wynik otrzymali amerykańscy naukowcy badający kobiety z elity sportowej. Również po dwóch miesiącach stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych zauważyli oni spadek VO2max o 5%. Jednocześnie jednak nie zanotowali spadku innych elementów świadczących o formie sportowej, takich jak, tętno maksymalne czy wydolność organizmu na poziomie 90% VO2max. W obu przypadkach badania wykazały również, że zmiany w VO2max są odwracalne i zanikają w ciągu 4-6 tygodni po odstawieniu tabletek.

Choć na pierwszy rzut oka wyniki wyżej przedstawionych badań mogłyby świadczyć przeciwko stosowaniu tabletek antykoncepcyjnych, to jednak inne badania, również prowadzone w USA, nie wykazały żadnego wpływu tabletek homonalnych ani na VO2max, ani przede wszystkim,  na wyniki sportowe! Większość badaczy wskazuje raczej na poztytywne efekty stosowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych na możliwości treningowe. Twierdzą, że nawet jeśli tabletki miałyby nieznacznie obniżać VO2max, nie musi to wpływać na uzyskanie gorszych wyników w sporcie. Zdaniem badaczy pozytywne efekty przyjmowania tabletek przeważają nad tym jednym, potencjalnie negatywnym. Zwracają oni uwagę na możliwość regulowania cyklu, zmniejszenie ubytku krwi miesiączkowej nawet o 50% (a tym samym mniejszy ubytek żelaza) oraz zmniejszenie objawów PMS (zespołu napięcia przedmiesiączkowego), który w niektórych przypadkach znacząco obniża możliwości treningowe u wybranych zawodniczek.

Niektóre badania wskazują również, że stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych zwiększa pojemność wyrzutową i pojemność minutową serca oraz objętność  krwi, co może mieć wpływ na zwiększenie dostarczania tlenu do mięśni. A to już zdecydowanie efekt porządany! 

Za najważniejszą zaletę pigułek (dwuskładnikowych) badacze uznają jednak regularne dostarczanie kobiecemu organizmowi dawki estrogenów. Wiele sportsmenek przestaje bowiem miesiączkować w wyniku intensywnych treningów. Dzieje się tak ze względu na niedobór estrogenów – przestają one być produkowane ze względu na obniżenie zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Długotrwały niedobór estrogenów osłabia znacznie strukturę kości, co u sportowców może sprzyjać powstawaniu złamań przeciążeniowych, a w późniejszym wieku rozwinięciu się osteoporozy. Regularne przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych niweluje ten problem.

Badania nad pigułką antykoncepcyjną cały czas trwają. Cały czas jest również udoskonalany jej skład. Współczene środki hormonalne w zasadzie w niczym już nie przypominają tych, które pojawiły się na rynku ponad 50 lat temu.

W tej chwili dostepne jest kilka rodzajów pigułek antykoncepcyjnych:

• Dwuskładnikowe – zwierają estrogen i progestagen. Działanie tabletek polega na tłumieniu funkcji przysadki, co zatrzymuje owulację (rozwój i uwolnienie komórki jajowej w jajniku). Dodatkowo progestagen zapobiega przedostaniu się męskiego nasienia do jaja. Wśród tabletek dwuskładnikowych wyróżnia się tabletki:
  • Jednofazowe – wszystkie tabletki w opakowaniu zawiarają takie same dawki hormonów.
  • Dwufazowe i trójfazowe – zawartość estrogenu i progestragenu w tabletkach zmienia się symulując naturalny cykl menstruacyjny.
• Jednoskładnikowe (minipigułki) – zawierają wyłącznie progestagen. Działanie takich tabletek polega na zmianie właściwości śluzu w szyjce macicy, a co za tym idzie utrudnieniu wnikania plemników do dróg rodnych kobiety. Tabletki te hamują owulację tylko u około 70% kobiet dlatego są uznawane za trochę mniej skuteczne niż dwuskładnikowe.

Zalety tabletek antykoncepcyjnych:

• Wysoka skuteczność (99,8%) i wygoda stosowania.
• Od czasu do czasu można zmienić termin krwawienia.
• Tabletki zapewniają stałe dawki estrogentu tym kobietom, które w wyniku intensywnych treningów przez długi czas nie mają okresu (z powodu niedoborów w wydzielaniu estrogenów). Zmniejsza to ryzyko powstawania osteoporozy oraz złamań przeciężeniowych kości.
• Zmniejszenie ubytku krwi podczas miesiączki, a co za tym idzie zmniejszenie ubytku żelaza w krwi (zmniejszenie ryzyka anemii).
• Mniej bolesne miesiączki – pozytywny wpływ na trening.
• Łagodniejsze objawy PMS (zespołu napięcia przedmiesiączkowego) - wahania nastroju, rozdrażnienie, bóle głowy etc.
• Zmniejszeone ryzyko raka jajników i macicy.  
• Skutki antykoncepcji hormonalnej są szybko i całkowicie, odwracalne.

Wady tabletek antykoncepcyjnych:

• Trzeba o nich pamiętać!
• Nieznaczne zwiększenie ryzyka raka piersi u kobiet znajdujących się w tzw. grupie ryzyka (przypadek raka piersi w rodzinie, palaczki etc. ) przy stosowaniu tabletek conajmniej 10 lat.
• Istnieje podejrzenie, że przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych nieznacznie zmniejsza VO2max.
• Nieodpowiednio dobrane tabletki mogą czasowo zwiększyć apetyt, co może pośrednio wpływnąć na przyrost masy ciała.
• Nieodpowiednio dobrane tabletki mogą wpływać na zatrzymywanie wody w organizmie, co może być przyczyną tymczasowego przyrostu masy ciała.
• Nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Na koniec ważna informacja – decyzję o stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej zawsze powienien podjąć lekarz ginekolog. Istnieje bowiem szereg przeciwskazań do jej stosowania.

Źródła:

“Running and birth control pills”, Lee Simmons.

“Contraceptive pill and performance”, Andrew Harrison

„Medycyna Sportowa”, pod red prof. Marka Mędrasia

Wikipedia

Przeczytaj również

Bieganie podczas okresu

Ból piersi podczas miesiączki, a bieganie - praktyczne porady

5 cech idealnego stanika sportowego

Jak wybrać biustonosz do biegania? 5 przydatnych wskazówek

Najnowsze trendy w modzie biegowej

Połączenie stylu i funkcjonalności w outficie każdej biegaczki

Biegaczkowy poradnik prezentowy

Czyli wszystko to co możesz podarować na Święta swojej ulubionej biegaczce lub samej sobie :)

Jak docenić siebie

Niezwykła siła kobiet: Dlaczego powinnaś docenić siebie i swoje osiągnięcia