Ból stopy podczas biegania - zapalenie rozcięgna podeszwowego, ale czy na pewno zapalenie?

autor: mgr Łukasz Dworakowski - fizjoterapeuta sportowy; twórca gabinetu fizjoterapii dzieci i dorosłych Klinika Sportu., opublikowano: 27/08/2021

Chociaż większość uszkodzeń stopy zdarzających się w sporcie to łagodne postaci zwichnięcia stawu skokowego, urazów tej okolicy nigdy nie należy lekceważyć. O skręceniu stawu skokowego pisałem więcej w artykule „Skręcenie stawu skokowego - co robić?” Niewłaściwa diagnoza czy przeprowadzone niedokładnie leczenie może prowadzić do dysfunkcji rzutujących na biomechanikę całego organizmu. Dziś jednak postanowiłem podjąć temat patologii rozcięgna podeszwowego, popularnie zwanego zapaleniem rozcięgna podeszwowego lub ostrogą piętową które równie skutecznie uniemożliwić może uprawianie sportu.

Rozcięgno podeszwowe jest to mocne, łącznotkankowe pasmo tkanki łącznej składające się z trzech części. Wszystkie z nich zaczynają się na guzowatości kości piętowej, a kończą się na podstawie dystalnych paliczków wszystkich palców. Część centralna - mająca największe znaczenie kliniczne - zaczyna się w rejonie podeszwowym tylno-przyśrodkowej części guzowatości piętowej i przyczepia się do palców stopy. Stabilizuje i formuje statycznie łuk podłużny stopy, jednocześnie absorbując obciążenia.

Przyczyny

Zapalenie powięzi podeszwowej, czyli jej przeciążenie w rejonie punktu przyczepu do kości piętowej, związane jest z zaburzeniem układu strukturalnego włókien kolagenowych z jednoczesnym brakiem obecności komórek zapalnych. Z tego powodu patologia ta przypomina nieco zapalenie ścięgna. Bardziej poprawnie powinno się ją nazywać patologią powięzi podeszwowej lub entezopatią rozcięgna podeszwowego. Ponieważ żadne z tych pojęć nie jest powszechnie stosowane, w artykule wykorzystuję tradycyjne określenie - zapalenie powięzi podeszwowej.

U osób z płaskostopiem (obniżeniem łuków) czy też ze stopą wydrążoną (uniesieniem łuków) występuje zwiększone ryzyko powstawania patologii ścięgna podeszwowego. Stopa płaska powoduje zwiększenie przeciążenia podeszwowej jej części w miejscu przyczepu początkowego powięzi na kości piętowej, ponieważ powięź podeszwowa próbuje w fazie propulsji (przetaczania stopy) w czasie chodu utrzymać stabilność łuków. W przypadku stopy wydrążonej w rejonie pięty może wystąpić nadmierne obciążenie, ponieważ stopa nie ma możliwości wykonania ruchu ewersji pozwalającego na absorbcję sił wywołanych kontaktem z ziemią i umożliwiającego jej dopasowanie do podłoża.

Zapalenie powięzi podeszwowej często pojawia się z powodu czynności wymagających maksymalnego zgięcia podeszwowego stawu skokowego oraz jednoczesnego zgięcia grzbietowego stawów śródstopno-paliczkowych (np. bieg, taniec). Zwykle powiązane z napięciem bardziej proksymalnych struktur mięśniowo-powięziowych, zwłaszcza tych w rejonie łydki, mięśni kulszowo-goleniowych i w rejonie pośladka. Prawdopodobnie dzieje się tak, bo powięź w obrębie całej kończyny dolnej stanowi jedną ciągłą strukturę. W sporcie najczęściej dotyczy biegaczy, zwłaszcza długodystansowych. U osób starszych może wynikać ze zbyt długiego chodzenia w niedopasowanym lub niewłaściwym obuwiu. Otyłość i obciążenia związane z wykonywaną pracą to inne niezależne czynniki ryzyka.

Objawy kliniczne

Ból ma zwykle stopniowy początek. Standardowo jest on odczuwany w przyśrodkowym rejonie pięty. Początkowo dolegliwości bólowe są poważniejsze rano i zmniejszają się w czasie aktywności ruchowej, po której często odczuwane są jako pobolewania. W miarę pogarszania stanu klinicznego ból może być obecny w czasie obciążania stopy masą ciała po dłuższym spoczynku i zwiększać się w czasie aktywności.

Diagnostyka

Powięź podeszwowa jest ogólnie napięta, a jej rozciąganie może wzbudzać objawy bólowe. Badanie w rejonie guzowatości przyśrodkowej kości piętowej pozwala stwierdzić mocno zwiększoną wrażliwość dotykową. Objawy mogą występować w obszarze kilku centymetrów wzdłuż brzegu przyśrodkowego powięzi podeszwowej. 

Ocena chodu pacjenta pozwala na rozpoznanie bądź to nadmiernej pronacji, bądź supinacji stopy. 

Badanie ultrasonograficzne stanowi złoty standard w diagnostyce zapalenia powięzi podeszwowej. Cechą typową jest jej obrzęk. Podczas USG można też zmierzyć stopień pogrubienia powięzi.

Badania RTG mogą ukazać ostrogi piętowe. Często wykonuje się tego rodzaju badanie obrazowe, ale nie jest ono niezbędne do postawienia diagnozy. Ostroga piętowa, choć czasem znacznych rozmiarów, jest tylko i wyłącznie objawem radiologicznym. Potwierdzono, że ostrogi piętowe nie muszą powodować dolegliwości. Bez współistniejących objawów bólowych, wyłącznie na podstawie stwierdzenia występowania ostrogi w RTG nie podejmujemy jej leczenia i nie stawiamy diagnozy zapalenia rozcięgna podeszwowego.

Leczenie

Niezwykle ważne jest przywrócenie prawidłowej biomechaniki stopy oraz wzorca ruchowego chodu/biegu pacjenta, by zapobiec nawrotom dolegliwości. Pomocne w tym przypadku są wkładki ortopedyczne.

Postępowanie rehabilitacyjne

• terapia tkanek miękkich 
• rozciąganie całej powięzi podeszwowej, łydki, mięśni tylnej części uda i pośladków
• taping - aplikacje odciążające łuk podłużny stopy
• trening funkcjonalny - szczególnie ważne są ćwiczenia wzmacniające wewnętrzne mięśnie stopy 
• krioterapia - zwłaszcza po wysiłku 
• fala uderzeniowa stosowana na chorobowo zmienione miejsca
• rollowanie stopy, łydki i mięśni kończyny dolnej z użyciem piłki/rollera do automasażu,
• automasaż możemy wspomagać masażem przyrządowym
• hirudoterapia
• igłoterapia

Pomocne w procesie leczenia jest oczywiście unikanie czynności zaostrzających objawy. Dodatkowo warto zaopatrzyć się we wkładki ortopedyczne, wykonane indywidualnie do naszej stopy. Niekiedy NLPZ mogą być efektywne u niektórych pacjentów działając przeciwbólowo, ale w związku z brakiem stanu zapalnego w tego typu schorzeniu stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych w celach leczniczych wydaje się nie zasadne.

Bezwzględnie odradzane są zabiegi, w których stosowane są iniekcje sterydowe.

Przy bardzo uciążliwym przebiegu opornym na leczenie zachowawcze można zastosować zabieg operacyjny uwalniania powięzi stopy.

O AUTORZE:
mgr Łukasz Dworakowski - fizjoterapeuta sportowy
Twórca gabinetu fizjoterapii dzieci i dorosłych Klinika Sportu.
Pomagam osobom z różnych dyscyplin sportowych. Tym, dla których aktywność fizyczna to początek kariery sportowej, sposób spędzania wolnego czasu lub praca. Dbam również o sprawność osób, które z wysiłkiem fizycznym mają do czynienia okazjonalnie.

Więcej:
https://klinikasportu.pl/
https://www.facebook.com/klinikasportu
https://www.instagram.com/klinika_sportu/

Przeczytaj również

Rehabilitacja ortopedyczna: dlaczego potrzeba więcej niż jednej metody?

Rehabilitacja ortopedyczna to najszerszy i najczęściej wykorzystywany dział rehabilitacji medycznej. Metod, które się wykorzystuje, jest naprawdę wiele i praktycznie zawsze, aby przywrócić zdrowie pac...

Bóle mięśni po bieganiu - jak je złagodzić?

Jedną z częstych przypadłości, które tyczą się biegaczy są późniejsze bóle mięśni popularnie nazywane "zakwasami". Czym faktycznie są? Jak je łagodzić? 

Bieganie z bólem - tak czy nie?

Z roku na rok coraz więcej biegaczy i biegaczek okupuje parkowe alejki. Z każdym nowym sezonem dostajemy też coraz więcej pytań o to czy można biegać z bólem. No więc jak to jest? Biegać czy nie biega...

Dyskopatia a bieganie – czy mogę biegać z dyskopatią?

Czy dyskopatia powinna determinować nas do zaprzestanie treningów biegowych?

Kolano biegacza – jak rozpoznać i leczyć tę kontuzję?

Kolano biegacza to potoczne określenie urazu stawu pomiędzy rzepką a kością udową. Problem najczęściej dotyczy osób przeciążających staw kolanowy na skutek intensywnych treningów biegowych, jak równie...